Knott i kasta
Bothild Å. Nordsletten
Søte seinsommarvindar har bore ein sviande gjest til lands, og med den også ein frykta virussjukdom for sau og storfe.
Blåtunge er vond og i verste fall dødeleg for sau. Plagsam for storfe. Ufarleg for menneske – men inneber mykje klatt for bønder og andre involverte. Eit husdyrglissent Dyrsku’n, avlyste mønstringar og kåringar, restriksjonar og uro er ikkje det ei alt marginalisert husdyrnæring treng.
Like fullt, etter å ha herja på kontinentet, flaug altså sviknotten, som ber med seg blåtungeviruset, over til både Storbritannia og Noreg i august, og til Sverige i september.
På kontinentet er blåtunge ein såkalla liste-3 sjukdom. Der har ein for lengst gitt opp å stogga smitteberaren, som sjølvsagt gir eit kjapt vengjeslag i politiske landegrenser. I Noreg derimot, i ly bak Skagerak, er blåtunge plassert i den mest alvorlege kategorien, ein såkalla liste 1-sjukdom. I same kategori finn me mellom andre afrikansk svinepest, fugleinfluensa og Ebola. Liste 1-sjukdommar blir vurdert som svært alvorlege. Dei er meldepliktige, og utbrot medfører omfattande mottiltak.
I skrivande stund har sviknotten sett sitt blåmerke i Agder, der 26 besetningar – 21 på sau, fem på storfe – har fått påvist smitte, samt i to besetningar sør i Rogaland. Ennå fleire besetningar i dei same fylka, samt i Akershus og Buskerud, ventar på prøvesvara som vil avklara mistanken om smitte. Prøvesvar frå tankmjølk skal bidra til å avdekke kor langt smitta har kome i landet.
På den positive sida, så minkar knotten sine utsikter til å oppformeira og spreia blåtungevirus for kvar kjølegare dag. Undervegs vurderer ei samla næring tiltak. For sjølv om vinteren tar knotten og viruset i den, kan smitta framleis spreia seg med sæd, frå vêr til søye, og ikkje minst frå ku til ufødd kalv.
Rådet er derfor å ta inn avlsdyr, i ly for knotten som ennå finst. Å følgja godt med på drektige kyr og kviger. Å ikkje selja eller flytta dyr utan å følgja Mattilsynet og næringa sine krav og tilrådingar. Og å sjå til at avlsvêrane er i form nå når dei snart skal i elden. Me oppmodar alle om å følgja desse enkle og viktige råda for å avgrensa ytterlegare liding og tap i månadane som kjem.
Det er 15 år sidan blåtunge sist vart påvist i Noreg. Sidan dess har me vore råka av fleire ulike sjukdomsutbrot på både dyr og planter. Nå er blåtunge her igjen, og veterinærane seier me må forventa nye utbrot i åra som kjem.
Pågåande smitte er såleis ei sur påminning om den risikoen me må leva med i ei verd der me sjølve pustar til vindar som blir alt varmare, våtare og meir lunefulle.
Det er òg ei skarp åtvaring til dei som trur me vinn på å kutte i veterinær-, eller rådgjevingskapasiteten.
Og ikkje minst: Måten næringa verkar å ha handsama utbrotet på så langt – effektivt og med tett dialog mellom aktørane – er eit prov på verdien av god beredskap.
Me kan ikkje stogga vindane, men me kan og må bu oss på at dei kjem til å blåsa hardare.
DEI SISTE LEIARANE:
Ein langtidsplan for maten
Det er på tide å bygga beredskap. Den spente situasjonen i verda, den handelspolitiske uroa, den føreståande opprustinga og den stadig ruvande klimakrisa levnar ingen tvil.
Våronn i absurditetane si tid
Me treng ikkje gni det inn. Den globale politiske situasjonen er absurd. Dei store overskriftene i nyhendemedia kan for tida få den sterkaste sjela til å få skjelven berre av synet av sin eigen skugge.
Meir medvind for mjølka
Mjølk tar av om dagen. Råvareprisen stig og bøndene svarer så til gagns på suget etter meir av det kvite gullet: I fjor vaks produksjonen med 76 millionar liter – den største auken på over 25 år, ifølgje Nationen.
